စပါးဆန္သိုေလွာင္ျခင္း
ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ပူအိုက္စြတ္စိုေသာရာသီဥတုရွိသည့္tropical zone ထဲ တြင္က်ေရာက္ေသာေၾကာင္႔ေကာက္ပဲသီးႏွံမ်ားသိုေလွာင္ရာတြင္ရာသီဥတုကိုဂ႐ုမစိုက္ပါကသီး ႏွံမ်ားပ်က္စီးလြယ္ပါသည္။ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားအဆင့္၌စပါးသိုေလွာင္ရာတြင္ပုတ္မ်ား၊က်ီမ်ားကိုအသံုးျပဳၾကၿပီးကုန္သည္မ်ားအဆင့္၌သစ္သား၊ဝါးတို႔ျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာေဒါက္ေစ့ဂိုေဒါင္မ်ားကိုအသံုးျပဳၾကပါသည္။ ေက်းလက္ ေဒသမ်ား၌ လယ္သမားမ်ားသည္ ဝါးျဖင့္ယက္လုပ္ထားေသ“ပုတ္”ကိုေနာက္ေခ်းႀကံၿပီးစပါးသိုေလွာင္ရာတြင္အသံုးျပဳၾကပါသည္။ ယခင္က လယ္သမားအမ်ားစုသည္ မ်ိဳးႏွင့္ ကိုယ့္ဝမ္းစာကို သိုေလွာင္ေသာ ဓေလ့ရွိၾကေသာေၾကာင့္ပုတ္၊က်ီတို႔ကိုအသံုးမ်ားၾကပါသည္။ယခုအခါေဒသေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား၌ဆန္ကိုေဈးကြက္မွဝယ္စားလာၾကေသာေၾကာင့္ ပုတ္၊ က်ီမ်ားႏွင့္ သိုေလွာင္ျခင္းသည္ ေပ်ာက္ကြယ္ စျပဳေနၿပီဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ေဝလံေခါင္ပါးေသာ ေဒသမ်ား၌သာ ပုတ္မ်ားကို အသံုးျပဳၾကပါသည္။စပါးသိုေလွာင္ရာတြင္ကုန္သည္မ်ားအဆင့္၌သစ္၊ဝါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာေဒါက္ေစ့ဂိုေဒါင္မ်ားကိုအသံုးျပဳၾကပါသည္။ကုန္သြယ္/လယ္ယာေခတ္ကလည္းသိုေလွာင္႐ံုအမ်ားစုမွာဂိုေဒါင္ႀကီးမ်ားကိုသာအသံုးျပဳၾကပါသည္။ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အိမ္နီးခ်င္း ထိုင္းႏိုင္ငံကဲ့သို႔ steel silo မ်ားကိုစပါးသီးႏွံတြင္အသံုးျပဳမႈယခင္ကနည္းပါးခဲ႔ေသာ္လည္းယခုအခါ ပုဂၢလိက ဆန္စက္မ်ားတြင္ စတီးဆိုင္လိုမ်ားအသုံးၿပဳလာႀကသည္ကိုေတြ႔ရပါသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ပုဇြန္ေတာင္ရွိတ႐ုတ္ဆန္စက္၌သာ receiving silo အျဖစ္ကြန္ကရစ္ဆိုင္လိုကိုကုန္သြယ္လယ္ယာေခတ္ကအသံုးျပဳခဲ့ပါသည္။၁၉၇၇ခုႏွစ္တစ္ဝိုက္ကဩစေၾတးလ်အစိုးရ ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈျဖင့္ စစ္ကိုင္းႏွင့္ သာစည္တြင္ ပဲမ်ားသိုေလွာင္ရန္အတြက္ steel silo မ်ား တည္ေဆာက္ေပးခဲ့ပါသည္။ ဩစေၾတးလ် အင္ဂ်င္နီယာမ်ားက ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ တစ္ႏွစ္ ရြာႏႈန္းသည္ မိုးေရခ်ိန္မ်ားျပားေသာေၾကာင့္ ဆိုင္လို (၁၀) လံုးကို steel structure အေဆာက္အအံုထဲ၌ တစ္ဖက္ (၅) လံုးစီတည္ေဆာက္ခဲ့ပါသည္။ ဆိုင္လိုမ်ား၌ သီးႏွံကို အေအးဓါတ္ေပးႏိုင္သည့္ aeration system မ်ား၊ ပိုးသတ္မိႈင္းတိုက္ fumigation ျပဳလုပ္ ႏိုင္သည့္စနစ္မ်ား၊ ဆိုင္လိုတစ္ခုမွ တစ္ခုသို႔ သီးႏွံမ်ားကို ေရႊ႕ေျပာင္းေပးသည့္စနစ္မ်ား (သီးႏွံပံုအတြင္းအပူတည္ေဆာက္မႈေလ်ာ့နည္းေစရန္)တပ္ဆင္တည္ေဆာက္ေပးထားပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အဆိုပါ ဆိုင္လို မ်ားကို စြမ္းအားျပည့္ အသံုးျပဳႏိုင္မႈမရွိခဲ့ဘဲ ႏွစ္ၾကာလာသည္ႏွင့္အမွ်တပ္ဆင္ထားသည့္စက္ကိရိယာပစၥည္းမ်ား ခ်ိဳ႕ယြင္းပ်က္စီးလာၿပီး သံတိုမယ္နအျဖစ္ ျဖဳတ္ေရာင္းလိုက္ႀကမွာကို စိုးရိမ္ေနရပါသည္။
စပါးကိုsteel silo ျဖင့္ အမိုးအကာမဲ့ သိုေလွာင္ပါက ၾကာရွည္ေသာမိုးရာသီကာလ အတြင္းဆန္ဝါျပႆနာမလြဲမေသြျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ရိတ္သိမ္းခ်ိန္လြန္နည္းပညာအသံုးခ်ဌာန၌စတီးဆိုင္လိုႏွင့္ကြန္ကရစ္ဆိုင္လို (၂) လံုးရွိရာ သုေတသနျပဳလုပ္စမ္းသပ္ခ်က္အရ စတီးဆိုင္လိုသည္အရည္အေသြးထိန္းသိမ္းမႈအပိုင္း၌အားနည္းၿပီးဆန္ဝါသည့္ျပႆနာကိုႀကံဳေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။ အထူးသျဖင့္ steel silo ၏ ေကြးထား ေသာ စတီး သံျပားအခ်ပ္တစ္ခုႏွင့္တစ္ခုၾကားထပ္သည့္ေနရာတြင္ရွိေသာစပါးအခ်ိဳ႕သည္လံုးဝမဝါသည့္တိုင္ပ်ားေရဆမ္းအေရာင္သို႔ေျပာင္းလဲသြားတတ္ကာဆန္အေရာင္အေသြးကိုထိခိုက္ေစပါသည္။ကြန္ကရစ္ဆိုင္လိုႏွင့္ေလွာင္ေသာစပါးမွာလည္းreceivingsiloအျဖစ္အသံုးျပဳျခင္းျဖစ္၍ ဆန္စက္တြင္ ဆန္ႀကိတ္ ရန္အတြက္သာ ေလွာင္ျခင္းျဖစ္ရာ အခ်ိန္ကာလမွ တိုေတာင္းသည့္အတြက္ စပါးအဝင္အထြက္ရွိေနသည့္ အခါ စပါး “ဝါ“ သည့္ ျပႆနာမ်ားမၾကားခဲ့ရပါ။ ကုန္သြယ္/လယ္ယာေခတ္က ပုဂၢလိက ဆန္စက္မ်ား နည္းတူ ပုဂၢလိကပိုင္ သိုေလွာင္႐ံုမ်ားကို ငွားရမ္းအသံုးျပဳခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ပုဂၢလိကမ်ားအေနျဖင့္ ငွားရမ္း ခရေငြႏွင့္ သိုေလွာင္႐ံုကို ႏွစ္စဥ္ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းခဲ့ရသာေငြမကာမိၾကပါ။ စပါးကို သစ္သားေဒါက္ေစ့ သိုေလွာင္႐ံုျဖင့္ ေလွာင္သည့္အခါ အခန္းလိုက္သိုေလွာင္ၾကရပါသည္။ အထူးသျဖင့္ စပါးအမ်ိဳးအစား အလြန္ မ်ားျပားသည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ စပါးအမ်ိဳးအစားအလိုက္ခြဲျခားသိုေလွာင္ေလ့ရွိၾကပါသည္။ စပါးအရည္အေသြး ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ေရး ႐ႈေဒါင့္မွ သိုေလွာင္ၾက ျခင္းမရွိၾကပါ။ ေဒါက္ေစ့သိုေလွာင္႐ံုထဲတြင္ စပါးသိုေလွာင္ရာ တြင္ စပါးပံုအတြင္း ဝါးျဖင့္ျပဳလုပ္ေသာ ေလေခါင္းတိုင္မ်ားကို ထိုးသြင္း၍ အပူဓါတ္ေလ်ာ့ပါးေစရန္ ေဆာင္ ရြက္ေပးပါသည္။ စပါးကို သိုေလွာင္ထားစဥ္ အပံုအတြင္းမွ အပူဓါတ္ျဖစ္ေပၚမႈေၾကာင့္ ပိုးမႊား၊ မိႈေရာဂါမ်ား ေပါက္ဖြားႏိုင္ၿပီးစပါးပ်က္စီးႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စပါးပံုကို အထက္ေအာက္လွန္ေပးရန္အတြက္ သိုေလွာင္ ႐ံုအတြင္း အခန္းလြတ္ရွိရမည့္ျပင္ လုပ္သားလည္းလိုေသာေၾကာင့္ ကုန္က်စရိတ္ရွိႏိုင္ပါသည္။ ကုန္သြယ္/လယ္ယာေခတ္ကစပါးသိုေလွာင္ေရးလက္စြဲစာအုပ္တြင္ (၃) လၾကာသည့္အခါ အပံုေျပာင္းေပးရန္ စပါးအပံု ကို အထက္ေအာက္လွန္ေပးရန္ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားရွိပါသည္။ ေလေခါင္းတိုင္မ်ားကိုလည္းစပါးပံုအတြင္းအပူဓါတ္ေလ်ာ့ပါးေစရန္ျပည့္ျပည့္စံုစံုစိုက္ထူထည့္သြင္းထားရွိၾကရပါသည္။မိ႐ိုးဖလာနည္းလမ္းမ်ားအသံုးျပဳၿပီးအရည္အေသြးထိန္းသိမ္းၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။ယခုအခါဆန္စက္မ်ား၌ ဆန္မႀကိတ္ခြဲမီ စပါးမ်ားကိုပီနံအိတ္တြင္ထည္႔သြင္းသိုေလွာင္ေလ႔ရွိႀကပါသည္။၀မ္းပုံ (bulk) သိုေလွာင္သည္႔အေလ႔အထမွ အိတ္ၿဖင္႔သိုေလွာင္သည္႔အေလ႔အထ သိုေၿပာင္းလဲသိုေလွာင္ လာႀကၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။
ယခုအခါကုန္သြယ္/လယ္ယာပိုင္ဆိုင္ခဲ့ေသာ စပါးဆန္သိိုေလွာင္႐ံုမ်ားကို အထူးျပဳကုမၸဏီမ်ား က ေဒသအလိုက္ ပုဂၢလိကပိုင္ျပဳလုပ္ေရးေကာ္မရွင္မွတဆင့္ ေလလံၿဖင္႔ဝယ္ယူအသံုးျပဳေနၾကၿပီျဖစ္ပါသည္။IDA ADB အကူအညီျဖင့္ စပါး၊ ဆန္သိုေလွာင္ႏိုင္သည့္ ေခတ္မီသိုေလွာင္႐ံုမ်ားကို တည္ေဆာက္ခဲ့ပါသည္။ အဆို ပါ သိုေလွာင္႐ံုမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံရာသီဥတုႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ flat type storage warehouse မ်ားျဖစ္ ၿပီး သီးႏွံအပူခ်ိန္ ေထာက္လွန္းသည့္ ကိရိယာမ်ား၊ (temperature monitoring system) သီးႏွံအပံုအတြင္း အေအးဓါတ္ေပးႏိုင္သည့္ aeration system မ်ား၊ သီးႏွံမ်ား တစ္ခန္းႏွင့္တစ္ခန္းလြယ္ကူစြာ ေျပာင္းေရႊ႕ႏိုင္ရန္ စပါးသယ္ယူေရးကိရိယာမ်ား (elevator, conveyor) မ်ား၊ သီးႏွံမသိုေလွာင္မီ သန္႔စင္ေပးႏိုင္သည့္ cleaner မ်ား တပ္ဆင္ထားပါသည္။ အဆိုပါ သိုေလွာင္႐ံုမ်ားမွာလည္း ယခုအခါ ပုဂၢလိကလက္ဝယ္သို႔ အသီးသီး ေရာက္ရွိေနၿပီၿဖစ္ရာ မူလတပ္ဆင္ထားသည့္ ပစၥည္းကိရိယာမ်ားကို ျပဳျပင္မြမ္းမံၿပီး စပါးမ်ားသိုေလွာင္၍ အရည္အေသြးမ်ားထိန္းသိမ္းႏိုင္ပါသည္။
၂၀၁၀ ခုႏွစ္၌ ေကာက္ပဲသီးႏွံ သိုေလွာင္ႏိုင္ရန္အတြက္ လိႈင္သာယာ၊ ေရႊျပည္သာစသည့္ စက္မႈဇုန္မ်ား၌ အထူးျပဳကုမၸဏီမ်ား၊ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းရွင္မ်ားသည္ mega သိုေလွာင္႐ံု အေဆာက္အအံုမ်ား ကိုေဆာက္လုပ္လ်က္ရွိပါသည္။ mega သိုေလွာင္႐ံုမ်ားထဲတြင္ ေခတ္မီဆန္စက္မ်ားပါထည့္သြင္းတည္ေဆာက္ ၿပီး၊ ဆန္စပါးလုပ္ငန္းမ်ားလုပ္ကိုင္လ်က္ရွိသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ဆန္စပါးလုပ္ငန္းကို ပမာဏႀကီးႀကီးျဖင့္ လုပ္ကိုင္ေနသည့္ အဖြဲ႔အစည္းမရွိေသးသည့္အတြက္ ဆိုင္လိုမ်ားကို သေဘၤာတင္ရာတြင္ အသံုးျပဳသည့္ storage facilities မ်ားအျဖစ္ အသံုးျပဳျခင္းမရွိေသးသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံရွိ ဆန္ကုမၸဏီႀကီးမ်ား သည္ ဆိပ္ကမ္း၌ ကြန္ကရစ္ဆိုင္လိုမ်ားတည္ေဆာက္ထားရွိၿပီး ျပည္ပသေဘၤာတင္ရန္ရွိပါက ဆိုင္လိုမ်ားထဲမွ ဆန္မ်ားကို specification အရ လိုအပ္သလို ေရာစပ္၊ အိတ္သြတ္၊ သေဘၤာတင္ေပးသည့္ အျပင္အဆင္မ်ိဳး တစ္ေန႔ ေန႔တြင္ေရာက္ရွိလာမည္ဟု ေမာင္တိုင္ပင္ယံုၾကည္ပါသည္။
ဆန္စပါးသည္ ရာသီခ်ိန္သီးႏွံ (seasonal crop) ျဖစ္သည့္အတြက္ ရာသီခ်ိန္ျပင္ပ၌ စားသံုးႏိုင္ ရန္အတြက္ သိုေလွာင္ၾကရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ယခင္မိုးစပါး သီးႏွံတစ္မ်ိဳးတည္းရွိခ်ိန္၌ စပါးရိတ္သိမ္းၿပီးေနာက္ ပိုင္း ပတ္ဝန္းက်င္ စိုထိုင္းဆမ်ားသည့္ မိုးတြင္းကာလတစ္ေလွ်ာက္လံုး စပါး (သို႔မဟုတ္) ဆန္ကို သိုေလွာင္ရ သည္ျဖစ္ရာ အရည္အေသြးထိန္းသိမ္းေရး ႐ႈေဒါင့္မွေန၍ စပါး၊ ဆန္မ်ားကို မပ်က္မစီးလက္ေတြ႕သိုေလွာင္ ၾကရပါသည္။ ဆန္သည္ ဖြဲႏုကင္းစင္ေအာင္ ႀကိတ္ဖြပ္ထားပါက အခ်ိန္ (၃) လခန္႔ သိုေလွာင္ႏိုင္ပါသည္။ ရက္ၾကာၾကာ ဆန္ကိုသိုေလွာင္မိပါက ဆန္လံုးပတ္လည္တစ္ေလွ်ာက္ ဖြဲေၾကာမ်ားထၿပီး ဆန္အေရာင္အေသြး ထိခိုက္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ (၃) လထက္ ပိုမိုေလွာင္ထားေသာ ဆန္မ်ားကို ျပန္လည္ႀကိတ္ဖြပ္ျခင္း (re-milling) ျပဳလုပ္ေပးရန္လိုအပ္ပါသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ေႏြစပါးမ်ားစိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္လာၿပီးေနာက္ပိုင္း စပါး ဆန္သိုေလွာင္မႈပံုစံသည္ ေျပာင္းလာပါသည္။ ျပည္ပတင္ပို႔ရန္အတြက္ ျဖစ္ေစ၊ ျပည္တြင္းစားသံုးရန္အတြက္ သိုေလွာင္သည္ျဖစ္ေစ၊ အဓိကစပါးသီးႏွံျဖစ္သည့္ မိုးစပါးကိုပဲ အဓိကကိုင္တြယ္သိုေလွာင္ေလ့ရွိပါသည္။ ေႏြစပါးကို ေနာက္မိုးစပါးေပၚသည္အထိ ျပည္တြင္း၌သာ အမ်ားဆံုးစားသံုးေလ့ရွိပါသည္။ ျပည္ပတင္ပို႔ရန္ အတြက္ ေႏြစပါးကို ႀကိတ္ခြဲေလ့မရွိၾကပါ။
သစ္ဝါးေပါမ်ားေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ အၿမဲတန္းေဒါက္ေစ့ဂိုေဒါင္ flat type timber warehouses) မ်ားကို အသံုးမ်ားၾကပါသည္။ အၿမဲတန္းေဒါက္ေစ့ သစ္သားဂိုေဒါင္သည္ စပါးကို မိုးဒဏ္၊ ေလဒဏ္၊ ရာသီ ဥတုဒဏ္မွ အကာအကြယ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ သိုေလွာင္႐ံုအတြင္း အခန္းမ်ားျဖင့္ ပိုင္းျခားထားသျဖင့္ စပါးအမ်ိဳး အစားမတူလွ်င္ျဖစ္ေစ၊ စပါးအစိုဓါတ္မတူလွ်င္ျဖစ္ေစ သီးျခားစီေလွာင္ႏိုင္ပါသည္။ ကုန္သြယ္/လယ္ယာ ေခတ္က သိုေလွာင္႐ံုမ်ား မလံုေလာက္သည့္အတြက္ ယာယီေျမစိုက္သိုေလွာင္႐ံုအထိပင္ ေဆာက္လုပ္ သိုေလွာင္ခဲ့ၾကရပါသည္။ အဆိုပါ ယာယီေျမစိုက္ သိုေလွာင္႐ံုမ်ားမွာ စပါးအရည္အေသြးကို မထိန္းသိမ္း သည့္အတြက္ ယာယီအေနျဖင့္သာ ေလွာင္ျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ ႀကိတ္ခြဲသည့္အခါ အဆိုပါယာယီေျမစိုက္ သိုေလွာင္႐ံု ထဲတြင္ေလွာင္ထားသည့္ စပါးမ်ားကို ဦးစားေပးႀကိတ္ခြဲၾကရပါသည္။ သိုေလွာင္စဥ္သည့္ကာလအတြင္း စပါး ေကာင္းစြာမေျခာက္ေသြ႔ပါက ဝါလာႏိုင္သည့္ျပႆနာႀကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။ သိုေလွာင္႐ံုမွဴးအေနျဖင့္ စပါး၏ အစိုဓါတ္၊ စပါးပံုအတြင္း အပူဓါတ္ထုတ္လႊတ္မႈအေျခအေနကိုစစ္ေဆး၍ စပါးကိုအခန္းေျပာင္းေပးရပါသည္။ ပိုးမႊားကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းျဖစ္သည့္ စပါးပံုအတြင္း ပိုးမႊားမေပါက္ဖြားေစရန္ျဖစ္ေစ၊ ဆန္ပိုင္ပံုကို ပလတ္ စတစ္ကာဘာအုပ္၍ျဖစ္ေစ၊ ပိုးသတ္မိႈင္းတိုက္လုပ္ငန္း အခ်ိန္မွန္မွန္လုပ္ေပးသြားရန္လိုအပ္ပါသည္။
၂၁ ရာစု၊ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္၌ ျမန္မာဆန္စပါးလုပ္ငန္းသည္ ယေန႔အခ်ိန္အထိ ဆန္စပါးလုပ္ငန္း cluster မ်ားသည္ အခ်ိဳးညီညီတိုးတက္ဖြံ႔ၿဖိဳလ်က္ရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ပုဂၢလိက က႑၌ ဆန္စက္အသစ္ ေပါင္း (၂၀) ေက်ာ္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ျပင္ ကုန္သြယ္/လယ္ယာပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည့္ ဆန္စက္မ်ား၊ သိုေလွာင္႐ံု မ်ားလည္း ပုဂၢလိကလက္ဝယ္သို႔ ownership ေျပာင္း၍ေရာက္ရွိေနၿပီဟုဆိုႏိုင္ပါသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ပုဂၢလိကကုမၸဏီတစ္ခုမွျပည္ပတင္ပို႔ရန္ႀကိတ္ခြဲေပးႏိုင္သည္ဆန္ျပန္လည္ႀကိတ္ဖြပ္ေရာေႏွာစက္႐ံုကိုေနရာေရႊ႕ေျပာင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ရာသံမဏိဆိုင္လိုႀကီးမ်ားပါပူးတြဲတည္ေဆာက္ထားသည္ကိုအားရဖြယ္ရာေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါသည္။မိုးမ်ားသည့္ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌အဆိုပါဆိုင္လို(၁၀)လံုးက ိုsteel structure အမိုးအကာေဆာက္၍မိုးလံုေလလံုထားႏိုင္ပါကအရည္အေသြးထိန္းသိမ္းေရးအပိုင္းမွစိတ္ခ်ႏိုင္မည္ျဖစ္မည္ဟုစာေရးသူထင္ျမင္ယူဆပါသည္။သို႔ေသာ္သီးႏွံကိုဆိုင္လိုတြင္မည္မွ်အခ်ိန္ၾကာၾကာသိုေလွာင္မည္ဆိုသည့္အခ်က္ေပၚလည္း မူတည္ပါသည္။
